پیشینه و انواع خودزندگی‌نامه‌نوشت‌ در ایران باستان

این مقاله درصدد است به معرفی و بررسی نمونه­هایی از «خودزندگی­نامه­نوشت» در ایران باستان بپردازد و با بررسی و تحلیل آن‌ها ضمن کمک به پیشینۀ این نوع ادبی در ایران، به ویژگی­های خاص فرهنگی این نوع در ایران باستان اشاره نماید. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی- تطبیقی استفاده­ شده است؛ نخست آثار موردی توصیف ‌شده‌اند و پس از مقایسه به بررسی شباهت­ها و تفاوت­ها جهت دستیابی به یک متد کلی برای این نوع پرداخته ­شده­است. نتیجۀ پژوهش نشان می­دهد که این نوع، ریشه در ایران باستان دارد و در تقسیم­بندی انواع آن باید بیشتر به موقعیت و علایق اتوبیوگراف­ها توجه شود تا زبان و ساختار متن. همان­گونه که در ایران باستان نیروهای سیاسی و دینی سبب ایجاد دو نوع متفاوت شده­اند؛ نخست، نوع سیاسی که در کتیبه­ها مشاهده­ می­شود و از لحاظ محتوایی شاه درصدد است سه عنصر نژاد، فره و هنر خود را در آن­ها تشریح کند و از لحاظ ساختاری شامل بخش­های مقدمه، متن و مؤخره هستند که در متن بسیار شبیه هم اما در مؤخره متفاوت‌اند؛ دوم، نوع دینی آن بیشتر شامل ابعاد روحانی و اقدامات دینی اتوبیوگراف است و شاهد این ادعا روایتی است که از عروج مانی و کرتیر به آسمان در اتوبیوگرافی ­ها موجود است.